Ảnh: Tượng Hoàng hậu Dương Vân Nga trong đền vua Lê Đại Hành ở Hoa Lư

Dương Vân Nga (952 - 1000), là hoàng hậu của 2 vua Đinh Tiên Hoàng và Lê Đại Hành trong lịch sử Việt Nam. Bà đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc chuyển giao quyền lực từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê.

Người con trai của bà với Đinh Tiên Hoàng tên Đinh Toàn, là vua cuối của nhà Đinh còn người con gái của bà với Lê Đại Hành là Lê Thị Phất Ngân trở thành hoàng hậu của Lý Thái Tổ, mẹ vua Lý Thái Tông sau này. 

Vì là một người đàn bà quyền lực của nhiều triều đại, sử sách thường gọi bà với cái tên trang trọng là Dương hậu hay Dương thái hậu. Hiện nay, trong các đền thờ, tên đường và các tác phẩm văn học nghệ thuật, người Việt gọi bà là Thái hậu Dương Vân Nga.

Tuy nhiên, nhắc đến Thái hậu Dương Vân Nga, hậu thế phải nhớ đến tấm lòng đại nghĩa "vì nước bỏ tình riêng" của Bà. Là Hoàng hậu triều Đinh, nhưng trước nạn nước - sư xâm lăng của quân Tống ở phương Bắc, Bà đã quyết định "khoác áo Hoàng bào" cho Thập đạo tướng quân Lê Hoàn để Ông lên ngôi Vua, danh chính ngôn thuận lãnh đạo toàn dân tộc vượt qua cuộc xâm lăng của Trung Quốc.

Chính vì tưởng nhớ và ghi nhận tấm lòng vì nước non ấy và lấy lòng nhân từ, đại nghĩa mà xét đoán nên nhân dân ta đã phối thờ Bà cùng Hai Vua Đinh - Lê không những ở Hoa Lư mà còn ở nhiều nơi khác.

Hình ảnh Dương Thái hậu "trao quyền lực" từ triều Đinh sang triều Lê mãi mãi là hình ảnh đẹp nhất, ý nghĩa nhất trong truyền thống chống xâm lược Trung Quốc của nhân dân ta: chỉ có Tổ quốc và Dân tộc mới là điều quan trọng nhất, không ai và không thế lực nào được đứng cao hơn Tổ quốc và Dân tộc.