Nhà Hậu Lê (1427-1789) là một triều đại phong kiến Việt Nam, tồn tại sau thời Bắc thuộc lần 4 và đồng thời với nhà Mạc, nhà Tây Sơn trong một thời gian, trước nhà Nguyễn. Bao gồm 2 thời kỳ:

[---] Nhà Lê sơ (1428-1527): kéo dài 100 năm, bắt đầu từ khi khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi, Lê Thái Tổ lập ra triều đại mới và kết thúc khi quyền thần Mạc Đăng Dung phế bỏ vua Lê Cung Hoàng lập ra nhà Mạc.

[---] Nhà Lê Trung Hưng(1533-1789): kéo dài 256 năm, bắt đầu từ khi Thượng tướng quân Nguyễn Kim lập tông thất Lê Duy Ninh lên ngôi, tức Lê Trang Tông tại Ai Lao để khôi phục nhà Hậu Lê; kết thúc khi Lê Chiêu Thống chạy sang lưu vong tại Trung Quốc dưới thời Thanh Cao Tông.

Thời Lê Trung Hưng tuy kéo dài nhưng các Hoàng đế nhà Lê mất thực quyền, chỉ tồn tại trên danh nghĩa. Thời kỳ này còn có 2 sự kiện Nam - Bắc Triều và Trịnh - Nguyễn phân tranh, khiến cho nhân dân bị đẩy vào vòng lửa chiến tranh, loạn lạc đến 275 năm, từ năm 1527 khi Nhà Mạc thành lập đến năm 1802 khi Nguyễn Ánh lập ra Nhà Nguyễn, thống nhất Đại Việt, chấm dứt nội chiến.

Tuy nhiên, thời kỳ Lê Sơ kéo dài 100 năm đã kịp đưa nền phong kiến Việt nam đến đỉnh cao, vĩ đại của đời sống sung túc, thịnh vượng, hùng mạnh dành cho nhân dân thời ấy.

Trong lịch sử dân tộc ta, thời kỳ Nhà Hậu Lê là một thời kỳ oanh liệt, tự hào và bi hùng.

Khởi đầu Nhà Hậu Lê bằng chến công 10 năm gian khổ đánh giặc Minh, kết thúc thời kỳ Bắc thuộc lần thứ 4 của Lê Thái Tổ.

Tự hào khi bằng nội lực, tài năng và trí tuệ, trong vòng 100 năm, Nhà Hậu Lê đã đưa dân tộc đến địa vị một quốc gia hùng mạnh và phú cường trong khu vực thời bấy giờ.

Và bi hùng khi gần 300 năm tiếp theo, người Việt rơi vào cảnh "nồi da xáo thịt", nội chiến loạn lạc, nhân dân lầm than, quốc gia suy yếu. Năm 1802, khi Hoàng đế Gia Long lên ngôi, Triều Nguyễn cũng không thể giữ vững đất nước lâu dài, vì đến năm 1858, người Pháp đã bắt đầu nổ súng xâm lược.

Như vậy, lịch sử Việt Nam tính từ năm 1427 khi Lê Thái Tổ lên ngôi đến nay, thời kỳ chiến tranh, loạn lạc vẫn nhiều hơn thời thái bình, thịnh trị (100 năm thời Lê Sơ, 56 năm thời Nhà Nguyễn và hơn 41 năm từ năm 1975 đến nay).

Bởi thế, công cuộc tái thiết đất nước luôn luôn cấp thiết hơn bao giờ hết, nhất là trong thời kỳ hôm nay.